Birisi “Çemişgezekspor Real Madrid ile özel maç yapacakmış!” dese, futbolu az da olsa takip eden birisi böyle bir şeyin gerçekleşmesinin olası olmadığını bilir. Zira iki takımın özel maç yapmak üzere anlaşması için iki takımın da karşılıklı çıkarlarının uyuşması gerekir. Real Madrid kendi kalibresinin çok altında bir takımla maç yapmak isteyebilir, yeni bir taktik denenecektir vesaire, bu elbette mümkün. Ancak bunun için Türkiye’nin Tunceli ilinin Çemişgezek ilçesindeki bir futbol takımını seçmesi pek olası değildir. Ne Çemişgezekspor futbolcularını Madrid’e maça götürebilecek bütçeye sahiptir, ne de Real Madrid İspanya’nın bir dolu düşük seviye köy veya ilçe takımları dururken uçakla 5 saat sürecek başka bir ülkenin 8bin nüfuslu bir kasabasına özel maç yapmaya gidecek motivasyona sahiptir. Peki birisi size bu argümanla geldiğinde ne tepki verirsiniz? Bu argümana verilecek uygun yanıt “Saçmalama olmaz öyle şey.” olabilir. Hatta daha görmüş geçirmiş olanlarınız buna kıçıyla güler. Fakat elbette böyle bir maçın ihtimali sıfır değildir. Düşük olasılıklı bir senaryoda: Bir vesileyle Çemişgezek’in kadim tarihi takım menajeri veya yöneticilerinden birinin ilgisini çekmiştir ve farklılık olsun diye yarı-turistik bir gezi babında bu tarz bir özel maç ayarlanabilir. Epey bir long shot ama imkânsız değil.
Şimdi ikinci kurguya geçiyorum. Diyelim ki böyle bir maç gerçekten oynandı. Siz maçın sonucunu bilmiyorsunuz, ama birisi gelip size “Çemişgezekspor Real Madrid’i 9-0 yenmiş.” diyor, buna nasıl tepki verirsiniz? Bu soruyu bu şekilde sormamın bir nedeni var tabii. Söylenen şeylere verilen tepkiler aslında söylenen şeyler hakkında ne düşündüğümüzün ve duygularımızın bir yansımasıdır. Mesela şaşırılacak bir olay olduğunda buna ne kadar şaşırdığımız o olayın bizim gözümüzde ne kadar gerçekleşmesi düşük ihtimalli bir olay olduğunun göstergesidir. Dolayısıyla bir şeyin ne kadar az ihtimalle gerçekleşebileceğini düşünüyorsak tepkimiz o kadar da büyük olmalı. (İlgili gavurca teknik terim: surprisal) Bu ara bilgiden sonra, vereceğiniz yanıtın değişik taraflarınızla gülmek olabileceğini düşünüyorum. Yani bu olay o kadar absürt ki bunun olmuş olması sıfıra yakın ihtimal. Siz de buna olabilen en büyük tepkiyi vermekte bir beis görmemelisiniz. Çünkü gerçekten bunun olmuş olup sizin verdiğiniz tepkiyle beraber yerin dibine girme ihtimaliniz yok gibi bir şey. Bu riske değer ve iddia sahibine Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi’nin numarasını verebilirsiniz.
Peki, şimdi günümüz Türkiye’si ve gündemiyle çok bağdaşan ve insanların düşük eğitim ve sonucuyla düşük zekasının bir yansıması olarak gördüğüm soruna geliyoruz. Birisi çıkıp dese ki “Çemişgezekspor ile Real Madrid Merkür’de maç yapmışlar, maçı o sırada Neptün’de bulunan Mersin İdman Yurdu kazanmış! Buna inanabiliyor musun? Ne kadar enteresan şeyler oluyor şu hayatta…” Şimdi buna vereceğiniz cevap ne olur? Veya herhangi bir cevap verir misiniz? Böyle bir şey muhatap alınır mı? Apaçık bir şekilde ya trollük ya da akli denge bozukluğu göstergesi cümlelere mantıklı karşı-argümanlarla yaklaşılır mı? Ben size Türkiye’de olanı anlatayım. Bu tarz şeyler bu ülkede neredeyse her gün söyleniyor. Ve insanların büyük kısmının cevabı aşağıdaki şekilde:
“Yoo, hayır, buna inanmıyorum. Çemişgezekspor ile Real Madrid nasıl Merkür’e gitmişler ki? Çok sıcak değil miydi orası? Güneşe en yakın gezegen diye hatırlıyorum. Hem niye oraya gitmişler? Dünya’da futbol sahası mı yok? Bu bana hiç inandırıcı gelmedi. Ha belki reklam olsun diye gitmiş olabilirler. Real Madrid büyük bir marka, Merkür’de maç güzel sükse olur. Ama Çemişgezekspor ne alaka? Bana saçma geldi. Hem Mersin İdman Yurdu niye Neptün’de? Maç hani Merkür’deydi? Acaba Neptün’de de mi maç yaptılar? Orası da çok uzak ama. Yok ya, bunlar hiç inandırıcı gelmiyor maalesef, kimse kusura bakmasın.”
Yukarıda abartı yok, hepsi gerçek. Yalnızca söylenen argümanları ve onlara verilen tepkileri başka bir hikâye ile değiştirdim. İnsanlar işte bu kadar mantıktan ve düşünsel yargı tartısından yoksun. Genel olarak yoksun insanımız. Türkiye’de bu kadar absürt olayları yaratanların da bu olayları normalleştirip kanıksayanların da hepsinin ansızın Andromeda galaksisindeki bir gezegenin yörüngesinde dolaşan çaydanlığa dönüşmesi dileğiyle…
⸘